Samuel Marinus Zwemer (1867-1952)

Amerikalı rahip ve müsteşrik. Orta Doğu’daki misyonerlerin öncüsü. Hollanda’dan Amerika’ya göç eden 15 çocuklu koyu Protestan bir ailenin 13. çocuğu olarak dünyaya geldi. Kardeşlerinden dördü pastör olan Zwemer’in bir kardeşi, Arap Yarımadası’nda misyonerlik faaliyeti yürütürken öldü. Annesi tarafından küçük yaşta “misyonerlik hizmetine” adanan Zwemer, 1884’te girdiği Michigan-Hope College’daki misyon grubunda aktif olarak çalıştı. 1887’de Hope College’da lisansı, 1890’da New Jersey’deki New Brunswick Seminary (İlahiyat Fakültesi)’de yüksek lisansı tamamladı, Antik Yunan ve Roma Literatürü (Classical Literature) derecesini aldı. (1904’te Hope College’dan “İlahiyat Doktoru” ünvanını, 1918’de Muskingham College’dan “Hukuk Doktoru”, 1919’da Rutgers College’dan “İlahiyat Doktoru” ünvanını aldı.)

Reformist Kalvenist Protestan Kilisesi’ne bağlı bulunan bu üniversitelerdeki çalışmaları sırasında, James Cantine ve Philip T. Phelps adlı iki arkadaşıyla birlikte, Mısır’da görev yapan Ahd-i Atik Profesörü John G. Lansing’in Müslümanlara karşı misyon planlarına iştirak etti. Kendilerine sponsorluk yapacak hiçbir merci bulamayan üçlü, 1888 yılında “Arabian Mission” adını verdikleri bir teşkilat kurdular. Zwemer 1890’da fakülteyi bitirdikten ve papaz olduktan sonra, gemiyle Beyrut’a giderek Cantine’le birlikte Arapça eğitimi aldı. Diğer arkadaşı Phelps ise, misyona mali destek sağlamak amacıyla Amerika’da kaldı. Beyrut’tan Kahire’ye geçen Zwemer ve Cantine, orada Prof. Lansing’le buluştular ve Arabistan’da misyona uygun bölgeler keşfetmek için planlar yaptılar. Geniş çaplı bir araştırmadan sonra, Basra’ya yerleştiler ve altı yıl orada kaldılar. Zwemer, yine misyon için Avustralya’dan Basra’ya gelen hemşire Amy Elizabeth Wilkes’a (ve yanındaki kız arkadaşına) Arapça dersleri verdi. Bu sırada birbirlerine âşık olan çift, Bağdat’taki İngiliz konsolosluğunda evlendiler.

Zwemer ve Wilkes, Basra’dan İngiliz hâkimiyeti altındaki Bahreyn’e geçtiler ve orada bir misyon merkezi kurdular. “American Bible Society” adına mahalle vaazı, dinî kitap satışı ve basit tıbbî tedavi işlerini yürüttüler. 1892’de Zwemer’in küçük kardeşi Peter da onlara katılarak, (Umân’ın başşehri) Maskat’a misyonun bir şubesini açtı. “Arap Misyonu”, 1894’te Reformist Kilise Kurulu tarafından benimsendi. Zwemer, ilk kitabı İslâm’ın Beşiği Arabistan’ı Bahreyn’de kaleme aldı. 1900-1912 arasında dört baskısı yapılan bu kitaptan başka Bahreyn’de yazılan ikinci eser, Raymond Lull: Müslümanlara İlk Misyoner idi. Kısa biyografik bir çalışma olan kitap, Arapça, İspanyolca, Almanca, Flemenkçe ve Çinceye çevrilerek basıldı.

Zwemer 1898’de kardeşi Peter’ı, 1904’te ise dizanteriden iki kızını kaybetti. Güçlü hitabeti ve yazı kabiliyeti ile ünlü olan Zwemer, Kilise’den büyük maddî destek gördü. 1905’te Amerika’da izinde iken, Dış Misyonlar Kurulu’na “sekreterlik” ve Gönüllü Öğrenci Hareketi’ne yeni üyeler bulmak üzere “gezici temsilcilik” tekliflerini kabul etti. İkinci görevinde Robert E. Speer’la birlikte çalışan Zwemer, kadın-erkek çok sayıda genci etkileyerek denizaşırı misyonerlik faaaliyetlerine katılmalarını sağladı. 1910’da Edinburgh’ta yapılan “Dünya Misyonerlik Konferansı”na katıldı. Konferansta The Moslem World adıyla üç aylık bir derginin çıkarılma planları yapıldı. Derginin ilk sayısı, Mc. Donald’ın yardımları ve Zwemer’in editörlüğünde Ocak 1911’de çıktı. (Adı 1947’den sonra The Muslim World olarak değiştirilmiştir.)

Programının çok sayıda seyahat, konferans başkanlığı gibi işlerle dolu olmasına rağmen Zwemer, tam 37 yıl boyunca hiçbir ücret almadan bütün sayılarında derginin editörlüğünü yaptı. Sonraki yıllarda defalarca Mısır’a gidip gelerek “Presbiteryen İlahiyat Fakültesi”nde dersler verdi; Basra Körfezi’ne seyahatler düzenleyerek Müslümanlarla konuştu, kitap yazımı ve dağıtımıyla meşgul oldu. Amerika’da öğrenci gruplarına ve kilise cemaatlerine yüzlerce konferans verdi. Kuzey Afrika’yı ülke ülke gezdi, Hollanda Reformist Kilisesi’nin daveti üzerine Güney Afrika’yı dolaştı. Hıristiyanlara İngilizce ve Flemenkçe, Müslümanlara ise Arapça konferanslar verdi. Endonezya’ya giderek Cava ve Sumatra’daki Hıristiyanları Müslümanlar arasında misyon faaliyetlerini artırmaya davet etti. Bağdat’ta; Arabistan, İran ve Irak’tan misyonerlerin buluştuğu konferansa katıldı. Hindistan’ı bir ucundan diğer ucuna gezerek konferanslar verdi. Çin’e gitti, pek çok camiye konuşma yapması için davet edildi. Müslümanların yaşadığı her yeri ziyaret etti.

Kişisel evanjelizmin (İncil’e davetin) önemine hararetle inanan Zwemer, gittiği her yerde Müslümanları İncil’le buluşturma konusunda Hıristiyanlara çağrıda bulundu.  1929’da Princeton İlahiyat Fakültesi’nde (Princeton Theological Seminary) Misyon ve Dinler Tarihi Profesörü oldu. 71 yaşında emekliliğe ayrılıncaya kadar orada çalıştı. 1937’de karısı Amy’nin ani ölümünden birkaç yıl sonra, arkadaşı James Cantine onu Margaret Clarke’la tanıştırdı ve 1940’ta ikinci evliliğini yaptı. Emeklilik sonrası Amerika’nın farklı şehirlerinde misyoner yetiştiren kurumlarda dersler verdi. 1946’da Kanada-Toronto’da yapılan “Üniversitelerarası Yurtdışı Misyonu Kardeşlik Kongresi”nde baş konuşmacı oldu. Bu kongre, sonraki yıllarda “Üniversitelerarası Hıristiyan Kardeşliği” tarafından organize edilen ve Urbana’daki Illinois Üniversitesi kampüsünde gerçekleştirilen konferansların temelini oluşturmuştur.

Kurucusu olduğu misyon 1950’de, 60. kuruluş yıldönümü kutlamalarına katılmaları için 83 yaşındaki Zwemer ve eşi Margaret’i Kuveyt’e davet etti. Bir dizi toplantıdan sonra çift, yıllar önce misyonun ilk merkezinin kurulduğu Bahreyn’e geçtiler. Zwemer Bahreyn’de ölen iki kızının kabrini ziyaret ettikten sonra şöyle demiştir: “Eğer barışımızı korursak şu taşlar Arabistan’ın Hıristiyanlaştığını haykıracaklardır!” Amerika’ya döndükten kısa bir süre sonra Margaret vefat etti. İki yıl sonra, “Üniversitelerarası Hıristiyan Kardeşliği”nin New York’taki bir toplantısında bir gün içinde üç konuşma yapan Zwemer, kalp krizi geçirdi ve 2 Nisan 1952’de öldü. New York’taki Baş Presbiteryen Kilisesi’nde yapılan törenden sonra cenazesi Michigan’a nakledilerek aile kabristanlığına gömüldü.

Londra’daki “Kraliyet Coğrafya Cemiyeti”nin yönetim kuruluna üye seçilen Zwemer’in, İslâm ve Hıristiyanlık arasındaki ilişkilere dair, taassup, zorlama ve saptırmalar nedeniyle ilmî değerini yitirmiş çok sayıda eseri vardır. “Müslümanları vaftiz etmek için boş yere çabalayıp durmayalım; başka yollar deneyelim. İslâm ülkelerinde girişeceğimiz faaliyetlerde onlara Hıristiyan âdetlerini, Hıristiyan bayramlarını, Hıristiyan kültürünü ve Hıristiyan ahlâkını aşılayalım” ve “Siz misyonerlerin görevi Müslümanların Hıristiyan yapılması değildir. Asıl göreviniz Müslüman ülkelerdeki nesillerin dinlerini öğrenmelerini ve yaşamalarını önlemektir” şeklindeki ifadeler ona aittir.

Adına 1979’da California’daki “Dünya Misyonları Merkezi”nde kurulan “Zwemer Institute”, daha sonra 2003’te “Columbia International University”deki İslâmî Araştırmalar programı ile birleştirildi. “The Zwemer Center for Muslim Studies” adını taşıyan merkez, Dr. Warren Larson tarafından yönetilmektedir. Merkezin web sayfasında, Zwemer’in çok sayıda eseri online olarak okuyucuların hizmetine sunulmuştur. Yüzlerce makalesi dışında, sayısı 50’yi bulan eserlerinden bazıları şunlardır: Altüst Olmuş Ülke (Karısı Amy’le birlikte - 1902), Tanrı’nın İslâm Öğretisi (1906), Bugünün İslâm Dünyası (1906), İslâm: İnanca Karşı Meydan Okuma: İslâm Dini Üzerine Araştırmalar, İslâm Dünyası İle İlgili İhtiyaçlar ve Fırsatlar (1907), Müslüman Kız Kardeşlerimiz: Karanlık Topraklardan Yükselen Feryat Onu İşitenler Tarafından Yorumlandı (1907), İslâm Dünyası (1908), Müslüman İsâ (1911), Afrika ve Asya’da Misyona Açık Alanlar (1911), Haremde Gün Işığı: Müslüman Kadının Yeni Çağı (1911), Gazâlî’nin İhyâ’sında Hz. İsâ (1912), İslâm’dan bu yana Arap Diyârı ya da Gâye veya İnciler veya Gazâlî’nin Biyografisi (Mısır 1921), Muhammed mi İsâ mı? (1916), İslâm Dünyasının İçyüzü (1919), Günümüz Müslümanları (1906). The Moslem World’de çıkan yazılarından bazıları: “Dünyada İslâm” (1911-1913), “Güney Amerika’da İslâm” (1916), “Çin’de İlk Müslümanlar” (1918), “Peygamberin Ümmîliği” (1921), “İslâm’da İrtidat Hukuku” (1924), “Hindistan’da İslâm” (1925), “Afrika’da İslâm” (1925), “Güney Avrupa’da İslâm” (1927), “İslâm” (1938), “Arap Çölünde İslâm” (1943), “Madagaskar’da İslâm” (1945), “Peygamberin Mirâsı” (Ignaz Goldziher Hatırası - 1948).[1]

Bu iktibas Memâlik-i Osmâniyye'yi Keşfe Çıkan Oryantalistler kitabımızdan yapılmıştır.

[1] Akîkî, el-Müsteşrikûn, III, 138;

Linkler: 1. Link; 2. link; 3. link; 4. link.